همه چیز با این عکس شروع شد.
خبر یک:موزه عراق در تاریخ 9 آوریل 2021 عکسی را در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد.در نگاه اول گمان بر این بود که دوسرباز امریکایی برای حراست از اشیاء تاریخی،در موزه در حال گشت زنی هستند اما کپشن خیلی زود،خط بطلان پررنگی بر این گمان زد.این موزه در جریان اشغال سال 2003 م شماری از آثارش مورد سرقت،غارت و چپاول قرار گرفت.همراه این عکس دو سه عکس دیگر هم بود که جنگ افزارهای امریکایی مستقر بیرون موزه را نشان می داد.عکاس ناشناس است.این پست پس از مدتی از صفحه این موزه حذف و غیرقابل دسترس شد. (این تجربه برای پژوهشگران،که به محض دسترسی به هر نوع منبع قابل تاملی،آن را سریع ذخیره کنند.)
بد نیست بدانید در ایالات متحده سازمانی مستقر است که با تجارت غیرقانونی جهانی آثار باستانی مبارزه می کند.
خبر دو:موزه اسمیتسونین امریکا در بخش موزه ملی هنرهای آسیایی از 25 ژانویه تا 13 مارس 2020 نمایشگاهی را با نام Age Old Cities،سفری مجازی از پالمیرا تا موصل، برگزار کرد که تولید موسسه جهان عرب در پاریس با همکاری یونسکواست.
در این نمایشگاه از تصاویرتاریخی و سه بعدی،فیلمهای ویدیویی،مدل های بازآفرینی شده و فناوری های خاص برای نمایش و بازسازی اماکن آسیب دیده ی تاریخی چون معابد،مساجد،بازار و آمفی تئاتر در سه شهر خاورمیانه پالمیرا و حلب در سوریه و موصل در عراق استفاده شده است تا بازدیدکنندگان با این آثار،پیش و پس از تخریب،آشنا شوند.
مجموعه ی تحقیقاتی موزه اسمیتسونین موزه دیگری به نام موزه ملی تاریخ طبیعی دارد که آرشیو آن بسیار غنی و به دقت طبقه بندی شده و حافظ انواع متنوع اجساد جانوران،گیاهان خشک،سنگها و مصنوعات فرهنگی،... است.
فیلسوف،جامعه شناس و تئوریسین فرهنگی فرانسه،ژان بودیار(۲۰۰۷_۱۹۲۹)،معتقد است:"جهان مدرن جهانی است که به برکت برخورداری از ابزارهای جدید تکنولوژیک،جای واقعیت های پرتناقض،غیرمنطقی،غیرعقلانی و پیچیده را به واقعیت مجازی می دهد و این فرایند را به شدت تقویت می کند تا بیش از پیش واقعی جلوه کند.برای این که این فراواقعیت به وجود بیاید واقعیت های بیرونی باید شبیه سازی شوند به نحوی که واقعیت شبیه سازی شده را از واقعیت اصلی گسست و جانشین آن کرد.
با تبدیل شدن واقعیت به فرا واقعیت،بعد و زمینه ی تاریخی- اجتماعی آن واقعیت از میان می رود و می توانیم آن را به هر نحو که خواسته باشیم دستکاری کنیم یا حتی تغییر دهیم و تحریف کنیم و به شکل مورد نیاز از آن استفاده کنیم.
همه ی این شبیه سازی شده ها سبب نوعی انفعال و بی تفاوتی سیاسی می شوند.(۱)"
آنچه برای خواننده آگاه به نظریه بودیار با خواندن این دو خبر هویدا می شود این است که بخش سیاسی سیستمی باعث تخریب می شود و بخش فرهنگی همان سیستم به نقد عملکرد بخش سیاسی و بازسازی مجازی اماکن تخریب شده می پردازد.واقعیت را از بین می برند بعد آن را در فضای مجازی بازسازی می کنند.
از سوی دیگر در این جا تلقی آنها از فرهنگ همانند برخورد آنها با بقایای به جا مانده از حیوانات و گیاهان خشک شده و فسلیهای به جا مانده است.گویی خواستار تاکسیدرمی کردن آثارفرهنگی هستند.
اگر در گذشته با کشف و انتقال آثار تاریخی به موزه های غرب در جهت تصاحب تاریخ حرکت می کردند امروز در جهت تخریب تاریخ پیش می روند.چون با تصاحب تاریخ هنوز در موزه های خود گالری هایی به نام های مصر باستان،ایران باستان،تمدن بین النهرین،...دارند که یک نقطه ی ارجاع برای بازدیدکننده و زنده کننده ی روح یک فرهنگ است.
تا این جای متن،تمرکز بر موزه ی عراق بود اما با شروع جنگ در سوریه خیلی از اماکن تاریخی در شهرهای مختلف این کشور از جمله پالمیرا و حلب مورد آسیب و تخریب جدی قرار گرفت که دولت ده سال کار و چهارصد میلیاد دلار هزینه بازسازی بافتهای تاریخی را تخمین زد.بنا بر گفته ی رییس موزه های سوریه،مامون عبدالکریم، ده ها هزار مصنوعات تاریخی موزه ها مربوط به ده هزار سال تاریخ برای جلوگیری ازغارت به انبارهای تخصصی منتقل شدند؛اما با این حال تعدادی کثیر دیگری اغلب از طریق مرزهای ترکیه،لبنان و اسرائیل سرقت شدند.
حضور حدود سیصدو شصت هزار تروریست از صد و بیست کشور طی سالهای جنگ در سوریه سبب ویرانی زیرساختها شده از جمله تبدیل اماکن تاریخی به پادگان های نظامی،کندن و شکستن بافت های تاریخی با بولدوزر که لایه های باستان شناسی را به دلیل این حفاری های غیرعلمی و غیراصولی از میان برده است.
به گزارش رویترز،هر دو طرف درگیری از قلعه های باستانی به عنوان پایگاه نظامی استفاده کرده اند و واضح است عملکرد دولت های تمامیت خواه حفظ جایگاه به هر قیمتی است حتی ویرانی و تخریب بافت های دوران باستان.برای مثال ارتش،تیراندازان را در ارگ حلب،یکی از قدیمی ترین و بزرگترین قلعه های جهان، مستقرکرد یا قلعه ی صلاح الدین ایوبی،این بنای باستانی که یکی از پایگاه های مسلمانان در جنگهای صلیبی بوده،امروز مرکز برخوردهای نظامی میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح شده و به ادعای مخالفان سوری که این قلعه را تصرف کرده بودند،از طرف نیروی هوایی دولت سوریه بمباران شده است.
سه اتفاق دراماتیک
یک:گزارش هایی از سکونت آوارگان فرار کرده از خشونت که در داخل مقبره های باستانی و در میان ویرانه های شهرهای مرده زندگی می کنند.
دوم:خالد الاسعد،باستان شناس سوری،که برای دهه ها نظارت بر حفاری های سایتهای باستانی را به عهده داشته توسط نیروهای مخالف اعدام و بدن بی سرش از ستونی تاریخی آویزان می شود.
سه: یکی از راه های موثر برای ارزیابی وضعیت فعلی میراث جهانی از جمله در سوریه استفاده از تصاویر ماهواره ای با وضوح بالاست.هدف ایجاد سوابق آسیب به هر سایت تاریخی است که به درک بهتر چگونگی تخریب میراث در مسیر این نوع درگیری ها کمک می کند.تشابه گزارش ها و تصاویر ماهواره ای از سایتهای تاریخی آسیب دیده با گزارش ها و تصاویرسونوگرافی بدن انسان های بیمار.
پیوست
(1):فکوهی،ناصر،تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی
لینک فیلم Age Old Cities
سفر مجازی از پالمیرا به موصل
https://youtu.be/wIw-nFiHvds