صدایی از خاور میانه

معرفی یک مقاله

صدایی از خاور میانه:محتوای سیاسی در ادبیات کودکان عرب

نوشته: Nisreen Anati (استاد دانشگاه قطر)

انتشار در سایت ژورنال بین المللی مطالعات کودک،نوجوان و خانواده،دانشگاه ویکتوریا.کانادا. 2020 م

 چکیده

این مقاله تحقیقاتی، روندهای ارائه واقعیتهای سیاسی و اجتماعی در ادبیات کودکان عرب را از طریق تحلیل محتوایی بیست وشش کتاب برگزیده، بین سالهای 2011 تا 2018 م ،پس از بهار عربی بررسی می کند.خاستگاه های کتابهای کودکان عربی ابتدا از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار می گیرند و نشان داده می شود که ربط سنتی ،مذهبی و جهانی دارند.همچنین افزایش علاقه اخیر به خلق آثار ادبی عربی برای کودکان خردسال را بررسی می کنم.من استنباط می کنم که علل این افزایش:بیداری فرهنگی ، جهانی شدن و حمایت و بودجه دولت است. سرانجام، 26 کتاب کودک مورد مطالعه ارتباط بین قومیت نویسندگان ،تاریخ انتشارآنها و تصاویر و تم های موجود در آنها را نشان می دهد. این امر این ایده را تأیید می کند که واقعیت سیاسی عربی اغلب در ادبیات کودکان عرب منعکس شده است.

واژگاه کلیدی:ادبیات خاورمیانه،ادبیات کودکان عرب،بهار عربی،محتوای سیاسی

 بهار عربی در سال 2010 م در پی توفان مشکلات اقتصادی،سیاسی،مدنی و اجتماعی در این منطقه فوران کرد.این جنبش شامل تعدادی قیام بود که از موفقیت اعتراضات در تونس الهام گرفته شده بود ودر مصر،لیبی،یمن،بحرین و سرانجام 15 مارس 2011 در سوریه به سرعت گسترده شد.هدف مطالعه حاضر که در نوع خود اولین است از طریق شناسایی واقعیت سیاسی 26 کتاب تصویری برگزیده ی عربی،روشن ساختن رشد سریع  ادبیات کودکان عرب است که هنوز تحت ارزیابی است.امیدوارم توجه کودکان،والدین،معلمان ومنتقدین ادبی بر ارزش و اهمیت پیامهای ضمنی متمرکز شود که در خیلی از کتابهای محبوب کودکان عرب اخیرا چاپ شده و نیز توجه به رابطه آنها با وضعیت سیاسی فعلی جهان عرب.بنابراین،این مقاله قصد دارد برای تفکر انتقادی،بحث های ارزشمند و همچنین مطالعات پژوهشی تامل برانگیزدراین حوزه ی مورد غفلت،پیشگام در هموار سازی راه باشد.همچنین امیدوارم به عنوان راهی برای کشف رابطه بین پروتاگونیست های جوان کتابهای کودکان و کودکان درگیر در جهان عرب باشد.عواملی را که بر ظهور موضوعات اصلی و تم های مکرر در کتابهای کودکان که اخیرا چاپ شده تاثیر داشته اند را برجسته می کنم.ازطریق نمادگرایی،تصاویر و روایت مستقیم از واقعیت خشنی که خیلی از عربها  در نتیجه ی خیزش ها و بی نظمی های سیاسی در طی این سالها تجربه کردند؛شیوه و نحوه ی ارائه واقعیت سیاسی در کتابهای نوشته شده برای خوانندگان عرب جوان در طول یا بعد از بهار عربی را شرح می دهم.

این مقاله سوالات تحقیق زیر را بررسی می کند:
1.دلایل افزایش تعداد کتابهای تصویری عربی در دهه گذشته چیست؟

2.شیوه و نحوه ی ارائه واقعیت سیاسی درکتابهای تصویری عربی چه هستند؟

3.به چه روشهایی کتابهای تصویری کودکان عرب رویدادهای سیاسی مرتبط با خیزشهای بهار عربی را تجسم می بخشند؟

 

  یافته ها و بررسی ها

26 قطعه ادبی کودکان بررسی شده در این مطالعه،می توانند مطابق با تم های اصلی ارائه شده در آنها،طبقه بندی شوند.این تم ها به طور قابل توجهی با موضوعات جنگ،ظلم و فقدان آزادی گره خورده اند که مشخصات بهار عربی،انقلاب ها و شورش هایی هستند که با آن همراه شد.پنج تم اصلی که از تحلیل محتوایی کتابهای تصویری پدیدار شد:خانواده،مکانیسم مقابله با فقدان و افسردگی،مرگ بیماری جراحت،هویت و حل تعارض.

بخشهای زیر جزییات و مثالهای هر تم یافت شده در این کتابهای مورد بررسی را میسرمی سازد.

خانواده

تم خانواده در تعدادی از کتابهای نوشته شده توسط نویسندگان با زمینه متفاوت ارائه می شود و درطول سالهایی که به طور کلی بازه زمانی 2011 تا 2018 م را پوشش می دهد چاپ شدند.

Me and Mah (2015) نوشته ی Ebtihaj Al Harthi داستان صریحی است،از نظر پیامی که قصد دارد به مخاطب جوانش انتقال دهد.ارتباط پروتاگونیست جوان، Azzan ،با خانواده اش،در توصیف کتاب از ارتباط نزدیکش بامادر بزرگ،ماه، و مادرش پررنگ می شود.تصاویر دقیق حالات چهره ی او نشان می دهد که او اغلب شاد و در آرامش است وقتی کنار آنهاست.داستان بر ایده ی خانواده و اهمیت آن در زندگی خردسالانی که از فقدان و سختی رنج می برند،تمرکز دارد."من و ماه" در سال 2015 چاپ شد،تنها چند سال بعد طلوع بهار عربی،که امکان استنباط ارتباط میان این کتاب به ظاهر معصوم کودکان و واقعیت سیاسی هولناک در جهان عرب با شروع بهار عربی را فراهم می آورد.توجه به این نکته مهم است که نویسنده این داستان اهل عمان است،کشوری که بهارعربی در آن رخ نداده با این وجود، جهان عرب بسیار به هم مرتبطند،چون همه اعراب متصل به هویت مشترک مبتنی بر زبان و تاریخ هستند و همگی تا حدودی تحت تأثیر بهار عربی قرار گرفته اند.بنابراین پذیرفتنی است که "من و ماه" حداقل تا حدی، توسط واقعیت سیاسی جهان عرب ملهم شده است خصوصا وقتی یکی از تم های اصلی-خانواده- با نتایج جانبی واقعیت سیاسی عرب امروز به راحتی پیوند می خورد.برای مثال در این مجموعه کتابها،در مواقع دشواری کنار هم بودن خانواده و حمایت اجتماعی برای حفظ کیفیت زندگی ضروری هستند.این امر به ویژه در طول سختی های اخیر در کشورهای عربی صدق می کند.

مشابه قصه قبلی، My Mom Loves Fattoush (2014) نوشته ی نویسنده لبنانی  Eva Kosmaبر تم خانواده تمرکز دارد.داستان دلخراشی که توسط  دختر کوچکی که در فقر زندگی می کند و شاهد اعمال مادرش است روایت می شود.راوی جوان توضیح می دهد که او همیشه فکر می کرده مادرش فتوش دوست نداشته و همیشه بشقابش خالی بوده در حالی که بقیه کاملا از خوردن لذت می بردند.راوی بعد متوجه می شود که مادرش در واقع عاشق فتوش است اما از خوردن آن خودداری می کرده تا به عزیزانش اجازه دهد بیشتر از آن لذت ببرند.نویسنده تمام جزییات دردناک قصه را با دیدی مثبت با استفاده از رنگهای روشن برای تصویرکردن  فتوش و لباس شخصیت های کتاب ارائه می دهد.این تکنیک،واقعیت افسرده کننده ی محتوا را متعادل می کند برای این که بیشتر مناسب سن مخاطب جوان و تاثیر پذیرش باشد.بنابراین"مامانم فتوش دوست دارد" بر اهمیت خانواده های صمیمی خصوصا در زمانهای سخت تمرکز دارد.این داستان فقط دو سال بعد ازشروع بهار عربی منتشر شد و نویسنده آن لبنانی است و بنابراین احتمالا چنین بوده است که به سبب درد و رنج کشورهای همسایه سرزمین مادری اش به شدت متاثر شده است.مادر قهرمان داستان،غذایش را با خویشاوندان و همسایه ها تقسیم می کند و از این طریق نماد پردازی می کند محرومیتی را که بسیاری،فداکارانه تحمل کردند در طول قحطی که سوریه،یمن و دیگر کشورهای همسایه را فرا گرفت.داستان ارائه شده در"مامانم فتوش دوست دارد" بر تم خانواده در ارتباط با واقعیت سیاسی امروز جهان عرب تمرکز دارد.

تم خانواده در تعدادی دیگر از کتابهای مورد مطالعه مرسوم است.برای مثال داستان Two Homes Instead of One (2017) اثر Sbeity،تجربه ی Adam جوان را پس از جدایی والدینش دنبال می کند وقتی یاد می گیرد چطور با این موقعیت کنار بیاید و بفهمد که خانواده هنوزعاملی مهم و پایدار است که او می تواند در موقعیت های دشوار به آن متکی باشد.به همین ترتیب درکتاب Looking for Ghannam, the Falcon(2015) نوشته lina Al Hassan Hawyan  بر جزییات احساسات Sabahجوان تمرکز دارد که بعد از جداشدن از مادربزرگ و عمو/دایی اش در سفر کویری تجربه می کند وقتی او بازگو می کند که چقدر خانواده اش برای او اهمیت دارد و چقدر جدا ماندن از آنها به سلامت احساسی او آسیب می زند.در کتاب  Nostalgia (2018) نوشته Al-Harthi اهمیت ارتباط و احترام به بزرگان و سنت ها از طریق گروهی از خردسالان عمانی که در باره ی تبارشان(اصل و نسب) یاد می گیرند،پررنگ می شود.همچنین،اشتیاق به خانه و خانواده در کتاب  The Garbage Galaxy (2013) نوشته Makawiارائه می شود.پس از ورود به سیاره دیگر، Rasheed،پسر جوان،احساس غربت می کند.دلش برای مادربزرگ و دوستانش تنگ شده است و درمی یابد که خانواده منبع امنیت است.سرانجام،در Against the Tide اثر Al Najjar(2013)،تم خانواده از طریق داستان دختر جوانی به نام Yosra به وضوح منتقل می شود که تصمیم می گیرد با حمایت بی دریغ خانواده اش هنجارهای اجتماعی را برای ماهیگیرشدن و تامین مخارج خانواده به چالش بکشد.آشکارا،تم خانواده درکتابهای مطالعه شده فراگیراست و ربط میان بهار عربی و این تم در داستانها واضح است.این داستانها خردسالان را تشویق می کند در میان هرج و مرج،خیانت و فسادی که با طلوع بهار عربی همراه شد ارتباطات قوی با اقوامشان را با اطمینان حفظ کنند.

مکانیسم های مقابله با فقدان و افسردگی

تم مکانیسم های مقابله با فقدان و افسردگی نیزدرکتابهای مورد بررسی متداول است. Fly O Kite (2011)اثر Amani Al Ashmaw،برنده جایزه اتصالات،منتشرشده در مصر در اولین سال بهار عربی،مستقیما به مکانیسم های مختلف مقابله می پردازد برای کودکانی که در نتیجه از دست دادن،احساس افسردگی می کنند.چنین فقدان از جنگ و کشمکش درسالهای اخیر همگی بسیار آشنایند.چندین پژوهش،از دست دادن عزیزان را دلیل افسردگی مطرح می کنند و به ارتباط مثبت قوی بین فقدان و میزان افسردگی اشاره می کنند.شخصیت اصلی داستان Zahraa نه ساله،والدینش را از دست می دهد و برای زندگی با پسرعموی پدرش و همسراو به اسکندریه مصر می رود.زهرا افسردگی و غم را تجربه می کند و برای مقابله با آن کوشش می کند.این احساسات با تصویرسازی دقیق استفاده شده در سراسر داستان به ویژه چهره ی شخصیت ها به وضوح نمود می یابد.زهرا یاد می گیرد درد و استرس اش را از طریق نوشتن روی بادبادک و پرواز دادن آن از بین ببرد-آزاد کردن همه ی دردهاش.این داستان برمکانیسم های مقابله برای یتیمان به صراحت دست می گذارد و به احتمال زیاد متوجه کودکانی است که والدین خود را در جنگ و خشونت از دست داده اند.به گفته ی نویسنده و منتقد (2016) Raneem Hassan این کتاب به کودکانی که عزیزانشان را از دست داده اند کمک می کند بفهمند که تفکرات ما احساسات ما را کنترل می کنند و فقط از طریق آنها می توان به حزن پایان داد.ازآنجایی که این کتاب فقط یک سال بعد از شروع بهار عربی در مصر منتشر شد منطقی به نظر می رسد فرض کنیم که داستان برای کمک به کودکان،به خصوص کودکان مصری، برای مقابله با خشونت اطرافشان خلق شد و به آنها شخصیت هایی بدهد تا بتوانند با آنها ارتباط برقرار کنند تا در دل بحران جهان عرب احساس تنهایی نکنند.

داستان عالی دیگری که تم مکانیسم های مقابله با فقدان و افسردگی را تصویرسازی می کند When You Get Angry (2013) اثر نویسنده فلسطینی Duniazad Al Sa’di است.این داستان Hady کوچولو را در جست و جوی راهی برای مقابله با نگرانی ونوسانات روحی شدید اش که او را وادار به خشونت می کند،دنبال می کند.طبیعت خشمگین و افسرده هادی در شروع داستان از طریق تصاویر که همگی سیاه و سفید هستند،منعکس شده است.در سراسر کتاب اما،هادی انواع مکانیسم های مقابله را در تلاش برای کاهش استرس خود امتحان می کند و سرانجام متوجه می شود که آواز خواندن،طراحی کردن،نوشتن تفکرات و احساسات،او را متعادل می کند و روحیه اش را برای بهتر شدن تغییر می دهد.این کتاب در سال 2013 فقط یک سال بعد از جنگ غزه شروع شد،منتشر شد. Sahar Abdullah (2014) منتقد اظهار داشت When You Get Angry،کتاب کودکان است که بر تم مکانیسم های مقابله، نور بسیاری می اندازد برای کودکانی که ممکن است از استرس پس از واقعه در نتیجه درگیری های مداوم در جهان عرب از سال 2011 رنج می برند.بنابراین محتمل است که این کتاب تولید شد برای اینکه به خردسالان فلسطینی کمک کند با آشفتگی و مصیبتی که آنها را محاصره کرده با روشی سلامت مقابله کنند.

این تم همچنین در تعدادی از کتابهای دیگر برای نمونه از جمله Creatures on the Ceiling(2012) نوشته Mheidly ارائه شد که در آن Kareem هشت ساله تنها و غمگین در شب کشف می کند می تواند ازتخیل اش برای ساختن موجودات خیالی مهربان بر سقف اتاقش استفاده کند.همچنین در Me and Mah(2015) اثر Al Harthi،پروتاگونیست جوان یاد می گیرد که او می تواند با انجام فعالیتهایی که او را یاد روزهای خوشی می اندازد که با مادربزرگ مرحومش گذرانده برغمش غلبه کند.علاوه بر این،در Against the Tide(2013) نوشته Al Najjar،شخصیت مونث، Yosra،برای این که خانواده اش را تامین کند ماهیگیر می شود بعد از این که پدرش در طول جنگ غزه به شدت مجروح می شود و درمی یابد که یافتن هدف و تلاش سخت برای رسیدن به اهدافش به او کمک می کند تا بر سختی ها غلبه کند و با چالش های زندگی کنار بیاید.به همین ترتیب،در Miracle in the Desert(2013) اثر Al Sharouni،پروتاگونیست جوان مصری، Hamza،که در Aljara oasis زندگی می کند مهارتهای حل مسئله را توسعه می دهد که به او کمک می کند با سختی هایی که با آن مواجه است غلبه کند وقتی اجتماع او به طور خطرناکی در معرض اتمام آب است.درنهایت،در Raghda’s Hat(2012) اثر Al Najjar  و The Boy who saw the color of the wind  اثر Abdo،پروتاگونیست های جوان به ترتیب، Raghda and Bassem،هر دو مبتلا به بیماریهای لاعلاج،مکانیسم های مقابله را درمی یابند که آنها را قادر می سازد با وجود بیماریهای مرگبارشان اهدافشان و ارزششان را بیابند.مکانیسم های مقابله با فقدان و افسردگی تم اصلی در بسیاری از کتابهای مورد بررسی برای این مطالعه بود.احتمالا،این تم ارائه شده است برای کمک به کودکان برای مقابله با استرس و مسائلی که آنها مواجهند در نتیجه ی واقعیت سیاسی که خیلی از بچه های عرب امروز تجربه می کنند.

 مرگ ، بیماری و جراحت

تم دیگری که در کتابهای مورد مطالعه ارائه شد مرگ،بیماری و جراحت بود که به شدت منعکس کننده واقعیت سیاسی امروز جهان عرب است.درMe and Mah (2015) اثر Al Harthi، ماه بلافاصله پس از برقراری رابطه میان او و نوه اش Azzan می میرد.تصاویر دقیق،غم و پریشانی تجربه ی پروتاگونیست جوان را به عنوان نتیجه نشان می دهد. Azzanاز مادرش شروع به پرسیدن می کند: "ماه خواب است؟" و "آیا ماه در آسمان است؟"این گذاری به بقیه کتاب است که شامل گفت و گوی آزان و مادرش است که تلاش می کند به سوالاتش صادقانه و آگاهانه پاسخ دهد.او پسرش را دلداری می دهد و به او می گوید که "ماه همیشه در قلب ما خواهد ماند".به جای دوری از سوالات سخت پرسیده شده توسط خردسالانی که فقدان را تجربه کرده اند،نویسنده مستقیما و صادقانه به این پرسش ها پاسخ می دهد.شباهتهایی میان احساساتی که آزان و کودکان سوری تجربه می کنند که توسط سازمان Save the Children مستند شده،نشان می دهد که چنین قطعه ادبی می تواند برای بسیاری از کودکان عرب دارای کشش و فایده باشد.این سازمان،آسیب های مملو از اضطراب و اندوه و درد را که کودکان سوری درنتیجه جنگ مداوم در این کشور تجربه کرده اند را مستند کرد."صدها هزار از این کودکان چیزی جز این نمی دانند:جنگ،مرگ،سلب مالکیت و فقدان".بنابراین مرگ،بیماری و جراحت به علت بهار عربی برای بیشماری از کودکان عرب  بسیار مشترک است ونمایندگی این کتاب از واقعیت سیاسی عرب واضح و روشن است.تاریخ انتشار کتاب این ایده را تقویت می کند و اگرچه این واقعیت که Al Harthi اهل عمان است و ارتباط مستقیم با مسئله فعلی را نشان نمی دهد کل جهان عرب تا حدودی توسط این جنبش متاثرشد.

به همین ترتیب،داستان برنده جایزه Raghda’s Hat (2012) اثر Taghreed Al Najjar،به صراحت بر ایده ی مرگ و بیماری دست می گذارد. Raghda،دخترجوانی است که به سرطان مبتلا می شود.بعد شیمی درمانی کاملا بی مو می شود و هنگام حضور در جمع یا مکانهای عمومی کلاه می گذارد و این امر منجربه خیره نگاه کردن و قلدری در مدرسه می شود.تغییر در اعتماد به نفس و روحیه او در طول مسیر داستان از طریق تصویرسازی که بر احساسات Raghda تمرکز دارد،پررنگ می شود. Al Najjar،نویسنده ی فلسطینی است که چندین کتاب مرتبط با موقعیت اخیرفلسطین نظیر: The Mystery of the Falcon’s Eye (2014) و Who Hid the Eid Lamb? (2012) نوشته است. Raghda’s Hat، درسالی که جنگ غزه اول بار آغاز شد برای اعتبار بخشیدن به این ایده منتشرشد که آن نوشته شد برای این که به قربانیان جوان جنگ کمک کند با مرگ و فقدانی که معمولا در چنین سنین جوانی درمعرض آن قرار نگرفته بودند،مقابله کنند.بنابراین،این کتاب دلگرم کننده به خردسالان مفهوم بیماری های تهدیدکننده زندگی و مرگ را نشان می دهد که مطابق با تم مرگ،بیماری و جراحت است که درهفت عنوان دیگر در این نمونه وجود دارد.

کتابهای دیگر در این نمونه،که به وضوح تم مرگ،بیماری و جراحت را ارائه می دهند. The Bee-Eater(2015) نوشته Hassan،بیماری در جراحت شدیدی که پرنده تجربه می کند،نشان داده می شود به دلیل آن که توسط گروهی از پسرها تهدید می شود.به طور مشابه،در Fest in a Jug (2014) اثر Alosaimi و Fly O Kite (2011) اثر Al Ashmawiمرگ از طریق فقدان والدین نشان داده می شود.در Against the Tide (2013) اثر Al Najjar،بیماری از طریق مجروح شدن پدر Yosra در جنگ غزه نشان داده می شود.در The House and the Palm Tree (2011) اثرTabbalah،بیماری نوه ی  Faris در طول سفر مهاجرت خانواده مثال دیگری از تم بیماری است.در دو داستان The Boy who Saw the Color of the Wind (2012) اثر Abdo و Raghda’s Hat (2012) نوشته Al Najjar،بیماری از طریق امراض خطرناک شخصیت های اصلی به ترتیب،نابینایی و سرطان،نشان داده می شود.دربستر و زمینه ی قیام بهار عربی که منجر به تلفات در سراسرجهان عرب شد تکرارتم مرگ،بیماری و جراحت در بسیاری از این کتابها نمایانگر واقعیت سیاسی بسیاری از کودکان امروز است.

  هویت

تم دیگری که در یازده کتاب مورد مطالعه یافت شد تم "هویت" بود. Two Homes Instead of One (2017) اثر نویسنده لبنانی Lorca Sbeity،براین تم تمرکز کرد. Adamشش ساله شاهد دعواهای بی شمارمیان والدینش است که در نهایت منجر به طلاقشان می شود. Adamمجبورمی شود از خانه ای به خانه ی دیگر نقل مکان کند برای این که با هر دو والدینش وقت بگذراند.داستان با جمله ی شادی به پایان می رسد وقتی Adam وضعیت اش را می پذیرد و با خوشحالی می گوید:"من به جای یکی،دو خانه دارم".تصاویررنگارنگ،فضای سنگین داستان را روشن می کند،همانطور که در جلد کتاب دیده می شود که Adam کوچولو میان دو خانه ایستاده است.این داستان به طورغیرمستقیم کودکان مهاجری را که باید در خانه ای دور از وطن شان مقیم شوند،خطاب قرار می دهد. Adamبه دلیل نزاع همیشگی و مداوم پیرامونش از خانه اصلی اش بیرون رانده می شود،درست مانند میلیون ها کودک مهاجر در سراسر جهان عرب.سپس Adam با بحران هویت روبرو می شود وقتی کوشش می کند بفهمد به کدام خانه تعلق دارد که این برابر است با درگیری های درونی بسیاری از نوجوانان مهاجرکه بعد از بیرون رانده شدن از کشورهای جنگ زده شان،با آن روبرو می شوند. Lorca Sbeity،شاعر،نویسنده و روزنامه نگار لبنانی همانند بسیاری از لبنانی های دیگر شاهد تعداد بی شماری از اعراب بوده است که مجبور به ترک وطن شان به کشورهای خارجی شدند به خصوص فلسطینی هایی که پس از مهاجرت به لبنان در اردوگاه های شلوغ و بدون خدمات زندگی می کنند.این اطلاعات پیش زمینه این ایده را بیشتر تقویت می کند که داستان کودکان خلق شد تا بازتاب وضعیت سیاسی کنونی جهان عرب باشد.

 در داستان Hatless (2015)اثر Lateefa Buti،پروتاگونیست با کلاهی روی سر درست مثل بقیه اطرافیانش متولد می شود.تصاویرنشان می دهند که شخصیت های داستان همگی فاقد ویژگیهای متمایزکننده هستند،نمایشی از چطور قیود اجتماعی مردم را از فردیت شان محروم می کند.کنجکاوی شخصیت اصلی او را سوق می دهد کلاه اش را بردارد و در می یابد که بدون آن زندگی بسیار بهتراست.پروتاگونیست به دلیل متفاوت بودن توسط اجتماعش طرد می شود بنابراین کلاهی جدید برای خودش می سازد،کلاهی متناسب با سبک زندگی اش و او را به عنوان یک فرد برجسته می کند.کتاب با این جمله به پایان می رسد: "هرگز دوباره نوزادی با کلاه روی سرش متولد نشد".داستان به کودکان می آموزد خارج از چهارچوب فکر کنند وهمچنین خود را بیابند و هویت شان را صرف نظر از آن چه  دیگران فکر می کنند،حفظ کنند.این،با واقعیتهای بسیاری از اعراب جوان امروزی مطابقت دارد که از فردیت و هویت شان محروم و بی بهره اند،فرهنگ شان توسط جنگ و خشونت،مشخصات بهار عربی،از آنها گرفته شده است.با این حال،در مصر،بهار عربی مردم را گرد هم آورد و به آنها حس قوی تری از هویت و فرهنگ داد.این جا امکان پذیر است به دلایل متعدد ارتباطی میان بهار عربی و این کتاب برقرار کرد از جمله این واقعیت که کتاب درسال 2015  فقط چند سال پس از آغاز بهارعربی منتشر شد.این،اشاره می کند که این داستان از آن رویداد می تواند الهام گرفته شده باشد یا حتی بازتاب ظریفی از آن باشد.ملیت نویسنده در این مورد به عنوان منبع الهام برای نوشتن در باره ی هرج و مرج در جهان عرب نمی تواند درنظر گرفته شود زیرا کویت نقش اصلی را در بهار عربی بازی نکرد.با این حال،تصویرگر، Duha El Khateebاهل سوریه است که شاهد محرومیت شدید ازهویت و فردیت ناشی از جنگ و خشونت بود.یک بار دیگر،پیوند جهان عرب آن را برای نتیجه گرفتن آسان می سازد که Buti شاید نوشتن درباره بهارعربی را درحمایت از کودکانی انتخاب کرده است که خاستگاه شان کمی از خاستگاه او متفاوت است.با توجه به ارتباطات پررنگ شده در اینجا،تم هویت در Hatless ،به عنوان بازتابی ازواقعیت سیاسی فعلی عرب می تواند دیده شود.

 داستانهای دیگر از این مجموعه که همچنین آگاهانه بر موضوع هویت متمرکزند عبارتند از: Nostalgia(2018)اثر Al Harthi،که در آن گروهی از دوستان عمانی درباره ی هویت فرهنگی شان و تبارشان آموزش داده می شوند. I Dream of Being a Cement Mixer (2018) نوشته Al Mutawaa،زندگی پسرجوانی را ارائه می دهد که بدون توجه به عقاید غریبه ها،رویاها و علایق اش را دنبال می کند.به طور مشابه،The Blue House (2016) اثر Ezzat،داستانی در مورد این که چگونه گروهی از نوجوانان ابتدا خودشان را در شبکه اجتماعی مانند فیس بوک شناسایی می کنند. Against the Tide (2013) نوشته Al Najjar،ماجراجویی Yosra را در به چالش کشیدن هنجارها و محدودیت های جنسیتی اجتماعی دنبال می کند که در مسیر او برای کمک کردن به خانواده اش مانع می شود.در Miracle in the Desert (2013)،اثر Al Sharouni،ارتباط و میل عمیق پروتاگونیست مصری، Hamza، را به سرزمین اش نشان می دهد،حس قوی هویت اش در مکانی که در آن رشد کرده است.کتاب Hanji Banji Local Foreigner(2011) نوشته Suleiman ،داستان دیگر مصری است که ضمن تجلیل تفاوتهایمان،موضوع هویت را نشان می دهد.نویسنده  و هنرمند، Ahmed Suleiman،کلم بنفش Hanji را ترسیم می کند برای نماد پردازی کردن ازهر چیزی که محلی،میهنی یا ملی است و کلم سبز Banji را برای هر چیزی که خارجی است نمادپردازی می کند.گفت و گوی میان کلم ها،مفهوم هویت را آشکار می کند و خوانندگان جوان را تشویق می کند به شیوه ای منطقی تفاوتهایشان را بپذیرند ازطریق پرسیدن سوالات بله/خیر خنده دار یا  پارادوکسیکال نظیر"محلی یا خارجی؟قرمز یا سبز؟برای پختن یا برای سالاد؟عربی صحبت می کند یا لاتین؟.سرانجام،

Abdallah’s The Thinking Fish (2013)

Al Najjar’s Raghda’s Hat (2012)

Abdo’s
The Boy Who Saw the Color of the Wind (2012

و

Bamya’s Where is My Beak? (2018)

،همه داستانهایی هستند که بر تنوع و اهمیت فردیت در همه اجتماعات و جوامع متمرکزند.بخش بزرگی از کتابهای نمونه که برموضوع هویت تمرکز می کنند اهمیت و ارتباط این موضوع را با زندگی بسیاری از کودکان عرب امروزنشان می دهد.این بدان معناست که نویسندگان احتمالا معنای عمیق تری در ذهن داشته اند وقتی در کتابهایشان تم هویت را می گنجاندند:چگونه می توان هویت خود را درمیان وضعیت سیاسی کنونی جهان عرب حفظ کرد.

 حل تعارض

آخرین تم که اغلب در نمونه های ادبی مورد بررسی یافت می شود،حل تعارض است.درکتاب I Am Not You (2017) نوشته شده توسط نویسنده ی سوری Jekar Khourchid،داستان بر حل تعارض برای خردسالان پس از شروع بهارعربی تمرکز دارد.دراین داستان،کرگدنی توسط کفتار حیله گری کنترل می شود که سعی می کند همه ی حیوانات اطرافش را مجبور کند مثل او عمل کنند،فکر کنند و حرف بزنند.اما برخلاف سایرحیوانات،کرگدن به پا می خیزد و با اطمینان از طریق گفتن"من تو نیستم"با کفتاربد اندیش مقابله می کند.این داستان به خردسالان عرب نشان می دهد چگونه در برابر قلدرها به شیوه ای صلح آمیز و مستقیم ایستادگی کنند که ممکن است برای عرب های جوان که به دلیل بهار عربی مجبور به مقابله با درگیری های خشونت آمیز در کشورهای خود هستند،مفید باشد.به دلیل قومیت نویسنده و تاریخ انتشار کتاب این استنتاج را انجام می دهم.نویسنده سوری است و بنابراین موقعیت مناسبی برای ارتباط با تم حل تعارض دارد. اوحتی ممکن است آنقدر با آن احساس ارتباط کند که حس کند موظف است در مورد آن بنویسد.همچنین،تاریخ انتشار تنها چند سال پس از آغاز بهار عربی در سوریه است که بسیاری از کودکان سوری از درگیری های مداوم در اطرافشان رنج می برند زیرا نمی توانند مقابله کنند.در مورد تصاویر،همه ی شخصیت های حیوان به طرزغریبی کشیده شده اند.بدیهی است کنتراست و تقابل سایز و رنگ و شکل کرگدن و کفتار نشان می دهد که یکی نمی تواند دیگری باشد.استفاده کردن از شخصیت های حیوان حتی در ادبیات بزرگسال برای مثال Maus اثر (Spiegelman, 1991) و Animal Farm اثر Orwell,1945/1996)) به منظور پنهان کردن تم های بحث برانگیز و ارائه درسهای دشوار به خردسالان به روشی بی خطر وغیرتهدید آمیز شیوه ای معمول است.با نگاه دقیق تر، I Am Not You می تواند نماینده ی مسائل سیاسی جهان عرب پس از طلوع بهارعربی محسوب شود به ویژه در ارتباط با روشهای مختلفی که کودکان می توانند درگیری ها را حل کنند.

Whose Olives Are These? (2012)اثرFatima Sharaf Eldinهمچنین بر حل تعارض برای خردسالان تمرکز دارد.دراین کتاب،خانواده های Rana و Jad همسایه هایی هستند که خانه هایشان یک درخت کنهسال زیتون دارد.یک روز، وقتی درخت برای برداشت آماده است دو خانواده بر سر چه کسی صاحب زیتون هاست دعوا می کنند.خانواده ها به دعوا کردن ادامه می دهند در حالی که Jad و Rana کوچولو بزرگترهای خود را تماشا می کنند.بزرگترها چنان درگیر دعوایشان می شوند که متوجه نمی شوند دسته ای از پرندگان زیتون ها را جمع می کنند و با خودشان می بردند.بنابراین،در پایان،به علت شیوه ی خشونت آمیزی که دو خانواده با این موضوع برخورد کردند،هر دو آنها محصول را از دست دادند.این داستان با وضعیت سیاسی کنونی در فلسطین برابری می کند،جایی که درخت زیتون اغلب به عنوان نمادی از صلح دیده می شود.فلسطین و اسرائیل توسط خانواده های Jad و Rana نشان داده می شوند که بر سر زمین برای تقریبا یک قرن خشونت آمیز جنگیده اند و بنابراین هیچ از دو طرف قادر نشده اند از زمین واقعا لذت ببرند.بنابراین Sharaf Eldin ازطریق این کتاب به ظاهر معصوم کودکان در باره وضعیت در فلسطین و راه های غامض مقابله ی مردم با درگیری ها در آن جا،احتمالا اظهار نظر می کند.این نتیجه با این واقعیت تایید می شود که این کتاب در سال 2012 منتشر شد وقتی کشمکش فلسطینی ها و اسرائیلی ها در اوج بود.با این حال مانند نویسنده ی عمانی  Al Harthi نویسنده ی Me and Mah (2015)،ملیت لبنانی Sharaf Eldin،در ظاهر در تضاد و کشمکش است با ارتباط میان این کتاب و واقعیت سیاسی عرب که ارائه می دهد.با وجود این اما می توان ادعا کرد که همه ی ملت های عرب بهم نزدیکند و در سختی های یکدیگر شریکند،شاید به همین دلیل باشد که Sharaf Eldin با وجود لبنانی بودن نوشتن در باره ی مسئله سیاسی فلسطین را انتخاب می کند.کتاب دیگر او، A Strong Wind Blew (2013)،مثالی است واضح از تمایل Sharaf Eldin به نوشتن کتابها برای کودکان سایرملل عرب،همانطور که بیان کرده است که کتاب A Strong Wind Blew اهدا می شود به مصر،کودکان مصر،به فرزندان همه انقلاب های عربی.نویسنده در Whose Olives Are These? (2012) به کودکان نشان می دهد وقتی مردم نمی توانند منابع را به اشتراک بگذارند یا راه حل هایی را پیدا کنند که به نفع همه طرف های درگیر در منازعه باشد،بسیاری چیزها از دست می رود.

تعدادی از کتابهای دیگر این مجموعه نیز تم حل تعارض را مورد بررسی قرار می دهند. Two Homes Instead of One (2017) اثر Sbeity،برای مثال شیوه ای را نشان می دهد که در آن والدین مطلقه به منظور کاهش استرس عاطفی پسر کوچکشان، Adam،اختلافاتشان را کنار می گذارند. Excuse Me! Give Me Way (2016) نوشته Mheidly،داستانی است در باره ی میمونی که باید مهارتهای اجتماعی لازم را پرورش  دهد تا او را قادر سازد با همسایگانش که ناخودآگاه فعالیتهای روزانه ی او را قطع می کنند مقابله کند.در Hatless (2015) نوشته Buti پروتاگونیست یاد می گیرد چطور با طرد شدگی که او به دلیل متفاوت بودن با آن مواجه است مقابله کند به شیوه ای که او را راضی کند و تفکر اجتماعش را پیش ببرد.پروتاگونیست Yosra در Against the Tide (2013) از Al Najjar،یاد می گیرد چطور با انتقادات جامعه به شیوه ای مسالمت آمیز برخورد کند که به او اجازه دهد همزمان به اهدافش برسد.در Miracle in the Desert (2013) اثر Al Sharouni پروتاگونیست جوان باید برای مقابله با درگیری پیرامون اتمام سریع آب در روستایش به منظور حفظ آن منطقه راهی را بیابد.در Raghda’s Hat (2012) Raghda باید با قلدری که در معرضش قرار گرفته،بعد ریزش موهایش ناشی از شیمی درمانی،مقابله کند که او را به توسعه مهارتهای مفید برای حل تعارض مجبور می کند.درنهایت، داستان Animals’ Case Against Humans (2010) از Huda Al Qaddoumi،حول محور کشمکش میان گروهی از حیوانات و آدمهایی است که با رفتارهای غیر مسئولانه و خودخواهانه شان به آنها آسیب می رسانند.حیوانات با درگیری به آرامی و متمدنانه برخورد می کنند تا هر دو طرف از نتیجه راضی باشند.بنابراین همه ی این داستانها برای این که چطورکودکان می توانند در زندگی شخصی شان تعارضات را حل کنند،ایده های عالی ارائه می دهند،چگونه ممکن است آنها در آینده درگیریها را حل کنند وقتی کنترل بیشتری بر قلمرو بزرگتری دارند.

نتیجه

ادبیات نوشته شده برای کودکان معاصر تنوع جامعه ای را که در آن خلق می شوند را بازتاب می دهند.همانطور که Stover به ما یادآوری کرد با بیان این که تم های ارائه شده درادبیات کودکان برای خوانندگان جوان ازاهمیت بالایی برخوردارند و موضوعاتی که شخصیتها با آنها دست به گریبانند درجهان مداوم در حال  تغییرما دارای اهمیت هستند.

بیست و شش کتاب بررسی شده در این مطالعه همگی حداقل با یکی از این پنج تم ارتباط عمده ای دارند:خانواده،مکانیسم های مقابله با فقدان و افسردگی،مرگ بیماری وجراحت،هویت و حل تعارض.هرتمی را می توان به جنبه هایی از بهار عربی یا درگیری های دیگر در جهان عرب مرتبط دانست و آنچه بسیاری از کودکان در نتیجه آن تجربه کردند. تم ها همگی از طریق زمان و مکان،تصاویرو خطوط داستانی ارائه شده در این آثار ادبی منتقل می شوند.ازطریق این مطالعه آشکارشده است از بهار عربی،واقعیت سیاسی عرب در ادبیات کودکان عربی بارها ارائه شده است. چنین کتابهایی برای کمک به کودکان عرب برای مقابله با تأثیر بحران های سیاسی به راهی تبدیل شده است و به آن ها می آموزد چطوراز تصمیمات و راه حل های خشونت آمیز در زندگی خودشان دوری کنند.اگرچه معانی عمیق تر پشت این کتابهای ساده کودکان برای ریشه یابی توسط خردسالان ممکن است مشکل باشد،آن ها درس ها و اخلاقیات گنجانده شده داستانها را از طریق قادرشدن به ارتباط با شخصیتها،به سادگی یاد خواهند گرفت - پدیده ای که در حوزه ادبی عربی نسبتاً جدید است.ازسوی دیگر،کودکان بزرگتر،معلمان،والدین،دانشگاهیان ممکن است این معانی عمیق تررا تشخیص دهند و بنابراین تلاش برای پیشبرد این حرکت،تولید کتابهایی که نسل های کنونی می توانند بیاموزند واز آن بهره مند شوند که هم سلامت روحی و احساسی کودکان عرب را افزون می کند و هم آینده جهان عرب را بهتر می کند. Miller (2009) استدلال کرد که کتابهای درباره ی جنگ فرار از خشونت نیست.درعوض،چنین کتابهایی جای افراد درگیردرشرایط ناپایدار اجتماعی و سیاسی یک ملت در جنگ را بازسازی می کنند.منتقد و محقق عرب، Sabour Mdallel (2004) تایید می کند که ادبیات کودکان عرب باید بازتاب واقعی و درست درگیریهایی باشد که جهان عرب با آن روبروست و کودکان نباید از چنین چالش هایی دور بمانند چون آن ها تصمیم گیرندگان آینده خواهند بود.بنابراین،این نوع پیامهای تعبیه شده در ادبیات کودکان قدمی به سوی پیشرفت جهان عرب وکودکانش است.