آموزش نمایشنامه نویسی در مدارس

متنی خواندم با عنوان

 Teaching Playwriting in Schools, TEACHER’S HANDBOOK

از Centerstage که تلاش دارد معلمان را راهنمایی کند تا به دانش آموزان عناصر اولیه ی نمایشنامه نویسی با ساختار ارسطویی را آموزش دهند.نکته مهم این متن برای من،یادآوری این ضرورت بود:آموزش نمایشنامه نویسی به عنوان بخشی از برنامه درسی در مدارس،مکانی ویژه که در آن دوازده سال پی در پی فرصت آموزشی وجود دارد.

من شیوه ی تدریس این handbook را با وجود نکاتی مهم نپسندیدم و از خودم پرسیدم اگر قرار بود من آن را بنویسم چگونه می شد.شد چهار گام نمایشنامه نویسی

چهار گام نمایشنامه نویسی

اولین گام

- انتخاب سه نمایشنامه قدرتمند متعلق به قبل از دوره ی مدرن نمایشنامه نویسی

- نمایشنامه خوانی در کلاس

- تحلیل ساختاری آثار:دانش آموزان به جای آن که فهرست و تعاریف عناصر تشکیل دهنده ی یک نمایشنامه را چون تم،بن اندیشه،شخصیت،تک گویی و گفت و گو،صحنه و دستور صحنه،کنش نمایشی،کشمکش،پلات ...را در یک جزوه آموزشی در قالب جملات توصیفی بیاموزند نمونه های عینی و موفق آن را در سه نمایشنامه شناخته شده ی قوی می یابند،می فهمند و به خوبی یاد می گیرند.

در این گام،خواندن و تمرین اتودهای متنوع موقعیت های نمایشی که در کتابهایی چون صد ایده ی مفید برای درام نوشته ی آنا اسچر و چارلز ورال(ترجمه فریده شیرژیان،مهدی رحیمی) آمده برای آمادگی ذهنی دانش آموزان بسیار ضروری است.یکی از امتیازهای آن،تمرین شخصیت پردازی و دیالوگ نویسی در مواجهه با موقعیت های متنوع در مکانهای مختلف است.

پس از طی اولین گام،برای دانش آموزان دوره ی دوم دبیرستان خواندن و تحلیل نمایشنامه ها تکلیف دائمی است که متون با مشورت آموزشگر انتخاب و خوانده می شوند و می توان برای آن جلسات کنفرانس نیز تدارک دید.

دومین گام

یک داستان کوتاه انتخاب و در کلاس خوانده می شود و تمامی عناصر آن تجزیه و تحلیل می شوند.سپس تلاش می شود از قالب روایی برای تئاتر،صحنه بندی و دیالوگ نویسی شود.

وقتی دانش آموزان(به جز دبستانی ها و دوره ی اول دبیرستان) گام دوم را تمام کردند زمان مناسبی است گزیده ای از دیگر شیوه های نگارش نمایشنامه را به آنها معرفی کنید و نمونه هایی از آنها را در کلاس درس با هم بخوانید و تحلیل و بحث کنید.

سومین گام

کلاس طی یک جلسه ی شورایی نفس گیر،ایده ای را برمی گزیند و بر اساس آن یک متن نمایشی تعاملی می نویسد.همه در خلق و نگارش شخصیت ها،رویدادها،کشمکش ها،چگونگی نقطه شروع و پایان،تک گویی ها و گفت و گفت ها شریک و همگامند.

نمونه ای از تجربه ی نگارش تعاملی نمایشنامه نویسی با کودکان 

https://www.khtt.net/en/page/33288

چهارمین گام

هر دانش آموز موظف می شود خودش به تنهایی مسئولیت نگارش یک متن نمایشی کوتاه را به عهده گیرد و همه ی آن دانش ها و تجربه های کسب شده در گامهای قبلی را به کار گیرد.

 

آن چه در همه ی این گامها باید مشترک باشد گنجاندن شیوه ی ایفای نقش است.تئاتر هنر اجراست،باید در هر گام بخشهایی از متن ها توسط دانش آموزان،کارگاهی اجرا شوند.

 

 

چند فراز از ترجمه ی متن آموزش نمایشنامه نویسی در مدارس از سوی centerstage

 نمایشنامه نویسان از شنیدن صدای بلند آثارشان سود زیادی می برند.تئاتر یک تجربه  زنده  و جمعی است.تئاتر را باید تجربه کرد،نه فقط آن را خواند.دانش آموزان می توانند صحنه ها را ازمتن های در حال پیشرفت خود اجرا کنند.

 

دانش آموزان باید تشویق شوند که خلاق و تجربی باشند تا صدای خود را کشف کنند و آن را به شیوه های جدید و چالش برانگیز بیان کنید.

 

بهترین کاری که می توانید برای دانش آموزان انجام دهید این است که به آنها فرصت دهید بدون آن که در معرض انتقاد باشند، بنویسند،برای نوشتن هر چیزی که دوست دارند.

 

بازنویسی یکی از سخت ترین و ضروری ترین قسمت های نمایشنامه نویسی است.برای نویسنده،تجدید نظر،صرف نظر از سن یا تجربه،خیلی سخت است با این حال هنگامی که دانش آموز مزایای یک فرایند بازبینی تعاملی را تجربه می کند می یابد که تجدید نظر در مورد احتمالات است نه اشتباهات.براهمیت انتقاد سازنده تاکید کنید.

 

روایت:اغلب دانش آموز از راوی استفاده می کند که مانند شخصیت با مخاطب صحبت می کند.باید از این کار اجتناب کرد.داستان یک نمایشنامه به بهترین وجه از طریق افشای اطلاعات توسط گفت و گو و کنش بیان می شود:آنچه شخصیت ها می گویند و انجام می دهند.نشان بده، نگو.

 

تفاوت بین ACTION و ACTIVITY را از کلاس بپرسید،دو اصطلاح نمایشنامه نویسی که اغلب با هم اشتباه می شوند زیرا یکسان به نظر می رسند. ACTION اشاره دارد به آن چه شخصیت می خواهد و آن چه انجام می دهد برای آن که این هدف را پی بگیرد.مثلا شخصیت می‌خواهد به رقص برود،اما نمی‌داند چگونه برقصد.اکشن: او از خواهرش می خواهد که رقصیدن را به او بیاموزد. ACTIVITY فعالیت فیزیکی است.مثل پرواز بادبادک، اتو کردن پیراهن. ACTION انگیزه و هدف درونی یک شخصیت است.

ACTIVITY

ACTIONرا آشکار می کند: نشانه بیرونی واقعیت درونی.

بچه ها ی کلاس را به دو گروه تقسیم کنید.گروهی بر ACTIVITY و گروه دیگر با تصمیم گیری در مورد این که شخصیت ها چه کسانی هستند و هر کدام چه می خواهند، ACTION ها را تعیین کنند.

 

ازدانش آموزان بخواهید در مورد چیزی در باره ی  خودشان فکر کنند که هیچ کس نمی داند و نمی خواهند کسی دیگر بداند.

توضیح دهید که بسیاری از نمایشنامه ها دارای شخصیت هایی با راز هستند و برخی از بهترین نمایشنامه ها بر روی شخصیتی با راز متمرکز شده اند.

این تمرین‌ها دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا شخصیت‌هایی خلق کنند که اسرارشان آنها را پیچیده و چند بعدی می‌کند.

 

(بر اساس این Handbook،:برای طرح و بررسی هر نکته ای تلاش کنید از جملات سوالی استفاده کنید تا دانش آموزان خود به پاسخ برسند و کلاس بر محور سوالات کارساز پیش برود.مثل:)

آیا مخاطبان به اندازه ی کافی با شخصیت ها آشنا می شوند که به آنها اهمیت بدهند؟

آیا شخصیت های من با یکدیگر تفاوت دارند؟ آیا آنها به شیوه های مشخص و متفاوت از هم صحبت می کنند؟

 

از دانش‌آموزان بپرسید که آیا تا به حال تجربه کرده اند که کسی با تلفن صحبت می‌کند و سعی کرده اند تصور کنند نیمه دیگر مکالمه چه بوده است؟از آنها بخواهید مکالمه تلفنی در حال انجامی را مشاهده کنند،سپس سعی کنند هر دو طرف مکالمه را یادداشت کنند:طرفی که کامل می شنوند و طرفی را که حدس می زنند.

 

از دانش‌آموزان بخواهید یک برنامه تلویزیونی،به خصوص برنامه‌ای که برایشان ناآشنا است را به مدت 5 تا 10 دقیقه با صدای خاموش تماشا کنند و بنویسند این شخصیت ها به هم چه می گویند.آنها را تشویق کنید که ابتدا بدون نوشتن تمرین کنند.آنها در حال ایجاد گفتگو هستند.(این آدمها که هستند در کجا و چه زمانی،چه نسبتی با هم دارند،چگونه و بر سر چه درگیرند،چه اتفاقی خواهد افتاد؟)

 

(در هر گام که هستید می توانید برای تقویت مهارت دانش آموزان تمرینهای کوتاهی در نظر بگیرید مثل این:)

تمرین هایی برای تقویت مهارت های کشمکش

از تخته سیاه برای ثبت ایده ها استفاده کنید.

X، که ده ساله است، دائماً توسط Y مورد آزار و اذیت قرار می گیرد،یک قلدر یازده ساله.

Y حتی از X پول اخاذی می کند. X برای جلوگیری از آزار Y چه کاری می تواند انجام دهد؟

دو دوست به دلیلی یکسان از مدرسه محروم می شوند.چه اتفاقی می افتد وقتی به خانه می روند و برای والدین خود تعریف می کنند ؟آیا هر دو یک داستان را تعریف می کنند؟

یا

تمرین هایی برای توسعه مهارت های مشاهده

مشاهده مهارتی است که همه نویسندگان باید آن را پرورش دهند تا جزئیات مهم آدمها،مکانها و وقایع را ببینند و بشنوند.

یک شی را در خانه ی خود انتخاب کنید و کامل شرح دهید.

مثلا انتخاب شما عکسی در قاب است.عکس روی میز است؟میز و قاب را شرح دهید.عکس رنگی است؟چه کسی/کسانی در عکس است/هستند؟چه شکلی اند؟چه پوشیده اند؟عکس کی گرفته شده؟چرا عکس این شخص را دارید؟چه احساسی نسبت به این شخص دارید؟چه زمانی عکس به شما داده شد؟آیا می توانید به گفتگو با این شخص فکر کنید؟اگر چنین است،آن را بنویسید.می توانید صحنه ای را شرح دهید یا بنویسید هنگامی که آن را دریافت کردید یا وقتی که آن برای شما باارزش شد؟صحنه ای بنویسید چه احساسی خواهید داشت اگر به نحوی این عکس گم می شد یا از شما گرفته می شد.

 

خلق شخصیت از عکس ها

از تصاویر بریده شده از روزنامه ها،مجله ها یا گرفته شده از فضای مجازی،استفاده از تخیل برای گسترش آنچه در تصویر است برای ایجاد شخصیت ها، اهداف و موانع استفاده کنید.

کلاس را به گروه هایی تقسیم کنید و از آنها بخواهید در هر گروه یک منشی برای ثبت اطلاعات تولید شده تعیین کنند.به هر گروه عکسی یا تصویر مجله ای دهید که در آن دو تا چهار نفر دیده می شوند.از دانش‌آموزان بخواهید عکس‌ها را بررسی کنند و به دنبال سرنخ‌هایی بگردند که این افراد چه نوع شخصیت‌هایی هستند و در چه موقعیتی قرار دارند.

به هر شخصیت اسم،سن،حرفه،بیوگرافی کوتاه خانوادگی،ویژگی متمایزکننده(فیزیکی و شخصیتی)بدهید.به طور خلاصه رابطه بین شخصیت ها را توضیح دهید.در یک یا دو جمله آنچه را که در عکس/تصویر اتفاق می افتد توضیح دهید.توجه داشته باشید که هر شخصیت موقعیت را چگونه درک می کند و از آن چه می خواهد – حداقل یک پاراگراف برای هر شخصیت.به دانش آموزان یادآوری کنید که هر شخصیت دیدگاه (زاویه دید) خود را در مورد آن چه اتفاق می افتد خواهد داشت و فکر می کند که او بهتر می داند.متناسب با شخصیت ها و موقعیت،کشمکش بسازید.

 

یک رویداد تاریخی را دراماتیک کنید و به نمایش بگذارید.(مثال:مارتین لوتر کینگ و درگیری او در مبارزات حقوق مدنی)

 

مونولوگ های نمایشی را از طریق شخصیت پردازی بنویسید و اجرا کنید.

 

از مطالب شخصی و خانوادگی صحنه های نمایشی و درگیری بسازید.